Hiện nay có nhiều loại thuốc, mỹ phẩm dùng để điều trị mụn trứng cá nhưng cần phải hiểu rõ tác dụng, chỉ định của từng loại thuốc và điều trị theo đơn của bác sĩ thì mới đạt hiệu quả tốt trong điều trị.
Có những loại thuốc điều trị nào?
Thuốc điều trị mụn có 2 loại là thuốc điều trị tại chỗ (thuốc bôi, mỹ phẩm, sữa rửa mặt) và thuốc điều trị toàn thân (thuốc uống, tiêm). Người ta phân ra 4 nhóm thuốc chủ yếu điều trị mụn trứng cá là: Nhóm thuốc làm bạt sừng, bong vảy (keratolytics): ví dụ mỡ salicylic acid 5-10% có tác dụng làm mỏng lớp sừng trên bề mặt da, làm bong các nút sừng ở cổ tuyến bã, giúp chất bã thoát ra ngoài dễ dàng hơn, giảm tắc nghẽn chất bã trong túi tuyến bã. Nhóm thuốc này thích hợp để làm bong các nút sừng ở các loại mụn đầu trắng, mụn bọc nhỏ. Tuỳ vị trí và mức độ mụn để dùng loại có nồng độ phù hợp.
Nhóm thuốc kháng sinh (antibiotic) và kháng khuẩn (antibactarial): thường dùng các kháng sinh như clindamycin, erythromycin, doxycyclin, kháng khuẩn chống viêm như benzoyl peroxide. Các loại thuốc này vừa có tác dụng diệt vi khuẩn gây viêm tại mụn vừa có tác dụng chống viêm nên thích hợp để điều trị các loại mụn viêm, mụn mủ. Dùng cả đường toàn thân và tại chỗ. Có các loại kháng sinh dùng tại chỗ như: creme, gel erythromycin 2- 4%, clindamycin 1%, benzoyl peroxide 2,5- 5%. Thận trọng khi dùng các thuốc tại chỗ loại này có thể gây nhạy cảm với ánh sáng vì vậy nên tránh nắng trong thời gian điều trị. Benzoyl peroxide còn có thể gây kích ứng trên da. Khi bôi, ngày đầu nên bôi thử một vùng nhỏ ở mặt trong cẳng tay, nếu không thấy ngứa, nổi mẩn đỏ thì mới bôi lên mặt.
Nhóm vitamin A acid (retinoid): Có tác dụng chống sừng hoá cổ tuyến bã do đó ngăn ngừa hình thành các nút sừng tại cổ tuyến bã, giúp chất bã nhờn thoát ra dễ dàng hơn. Retinoid còn làm giảm tiết bã, chống viêm nên được dùng cho mọi loại mụn trứng cá, đặc biệt các dạng trứng cá bọc, mụn mủ, mạch lươn, trứng cá nặng, dai dẳng. Tuy nhiên chống chỉ định dùng retinoid cho phụ nữ có thai, những người có tryglycerid, cholesterol máu cao. Hiện nay có các loại thuốc bôi tại chỗ là tretinoin 0,025% – 0,1%, isotretinoin 0,05% và adapalene 0,1%. Cần lưu ý thuốc có thể gây khô da, khô rộp môi, bong vảy lòng bàn tay, bàn chân. Để hạn chế bớt tác dụng phụ này chúng ta có thể cho dùng thêm các loại kem giữ ẩm, mềm da. Vitamin A acid còn làm cho da dễ bị nhạy cảm với ánh sáng do đó nên tránh nắng, hạn chế ra nắng hoặc dùng các biện pháp che, chắn nắng như đội mũ rộng vành, bịt mặt, mặc quần áo che kín da trong thời gian dùng thuốc và nên bôi thuốc vào buổi tối.
Nhóm thuốc nội tiết (hormon): Ví dụ như các loại thuốc tránh thai, thường chỉ định cho các trường hợp nữ bị trứng cá. Liệu trình điều trị thường kéo dài từ 3 – 6 tháng. Không nên dùng loại thuốc tránh thai có thành phần progesterol đơn thuần vì loại này thường làm vượng bệnh trứng cá. Nên dùng loại kết hợp progesterol tổng hợp thế hệ 2 là: levonorgestrel (khoảng 100 micrograms) với ethinyloestradiol (20 micrograms) chỉ định cho các trường hợp trứng cá vừa. Cyproterone acetate thường dùng trong các trường hợp trứng cá nặng, uống liều 25 – 100 mg hàng ngày vào ngày thứ 5 đến ngày thứ 14 của chu kỳ kinh và có thể dùng ở dạng thuốc tránh thai kết hợp. Không dùng nhóm thuốc này cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
Khi bị mụn trứng cá cần chú ý
– Không tự nặn, bóp các mụn đầu trắng, sẩn trứng cá: Việc nặn bóp các tổn thương mụn bọc, sẩn trứng cá sẽ làm tổn thương lan rộng hơn, sâu hơn. Ngoài ra có thể bị bội nhiễm thêm do vi khuẩn từ bên ngoài xâm nhập vào càng làm viêm nặng hơn, làm tăng nguy cơ tạo sẹo.
– Không chữa mụn bằng các phương pháp dân gian: đắp lá, đắp thuốc và xông hơi… Điều này càng làm mụn trở nên tồi tệ hơn.
– Không cần ăn kiêng vì nhiều nghiên cứu cho thấy không có bằng chứng về việc có loại thức ăn nào ảnh hưởng tới mụn trứng cá. Tuy nhiên nên tránh loại thức ăn mà người bệnh cảm thấy khi ăn vào thì bệnh vượng lên.
– Tránh nắng: tia tử ngoại ảnh hưởng nhiều tới làn da của bạn, làm da tổn hại và lão hoá, gây ung thư da và càng làm da bị mất thẩm mỹ nếu có mụn trứng cá. Nên dùng các loại kem chống nắng có SPF từ 30 trở lên.
– Hạn chế các yếu tố vượng bệnh: Một số loại thuốc có thể làm vượng bệnh, ví dụ: thuốc tránh thai chỉ có progesterol, corticosteroid bôi hoặc uống, danazol, phenytoin, isoniazid, iodides, vitamin B12 tiêm, bromides và lithium. Đặc biệt một số loại mỹ phẩm trên thị trường hiện nay, có nhiều loại trôi nổi không rõ nguồn gốc thường có thành phần corticosteroid. Khi mới dùng thấy bớt mụn nhưng dùng kéo dài sẽ gây teo da, giãn mạch, mụn vượng phát. Cần dừng sử dụng loại thuốc này hoặc nếu buộc phải dùng thì nên tìm các loại thuốc khác thay thế.
– Các bệnh nội tiết: nếu trẻ em dưới 10 tuổi bị mụn trứng cá, cần kiểm tra xem có các dị dạng, bệnh của tuyến nội tiết hay không. Đối với phụ nữ, mụn trứng cá nhiều có thể là biểu hiện của chứng cường androgen cùng với các biểu hiện rậm lông, béo phì, kinh nguyệt không đều. Cần thiết phải kiểm tra và kết hợp điều trị bệnh nội tiết mới có hiệu quả trong điều trị mụn.
– Các yếu tố tinh thần, xã hội: những người hay bị stress, rối loạn giấc ngủ, ngủ ít, căng thẳng tâm lý, áp lực công việc, làm việc quá sức… cũng dễ bị mụn trứng cá. Trong quá trình điều trị mụn cần quan tâm và loại bỏ các yếu tố này.
– Yếu tố nghề nghiệp: Một số người làm nghề tiếp xúc trực tiếp với dầu mỡ, halogen, làm việc trong môi trường ẩm ướt, nóng bức… cũng dễ phát sinh và làm mụn trứng cá nặng thêm. Cần cải thiện môi trường và điều kiện làm việc ở những bệnh nhân này, thậm chí phải đổi nghề.
BS. Vũ Tuấn Anh
